Zaolzie - sporny punkt na granicy Polski

21 września 1938 rząd RP wystosował wobec Czechosłowacji ultimatum zawierające żądanie oddania części Zaolzia. Strona czeska ultimatum przyjęła. Spór o Zaolzie na tym się jednak nie skończył.

Wojna polsko-czechosłowacka

5 listopada 1918 lokalne władze polskie i czeskie podzieliły terytorium Śląska Cieszyńskiego wedle kryterium narodowości. Tereny, na których mieszkali głównie Polacy miały zostać wcielone do ziem polskich, a te, gdzie mieszkali Czesi do Czechosłowacji. Rozgraniczenie to nie było podparte stosownymi umowami. Sprawę tę miały doprecyzować władze w Warszawie i Pradze.

– To rozgraniczenie było jednak sprzeczne z generalną koncepcją Tomáša Masaryka i Edvarda Beneša włączenia wszystkich ziem Królestwa Czeskiego do Czechosłowacji – wyjaśniał prof. Tadeusz Kisielewski w aud. Andrzeja Sowy "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej – Czechosłowacja".

Plebiscyt

Problemy z ustaleniem wspólnego frontu polsko-czeskiego były przyczyną zaatakowania Polski. W wyniku zbrojnej interwencji Czechosłowacji, część Śląska Cieszyńskiego oraz Zaolzie zamieszkane w większości przez Polaków zostały wcielone do Czechosłowacji.

– Konflikt polsko-czechosłowacki rozpoczął się w styczniu 1919 roku najazdem na ziemię cieszyńską armii czechosłowackiej – mówił historyk prof. Tadeusz Kisielewski. – Konflikt o Zaolzie stał się kolcem niezgody w stosunkach polsko-czechosłowackich przez cały okres dwudziestolecia.

3 lutego 1919 władze czeskie zgodziły się w Paryżu, pod naciskiem przedstawicieli Ententy, na ogłoszenie plebiscytu. W jego wyniku 44% terenu przypadło Polsce, pozostała część znalazła się w granicach Czechosłowacji.

Dalsze kłótnie o Zaolzie

Konflikt o Zaolzie nie zakończył się po plebiscycie. Niekiedy mówi się, że winę za stosunki polsko-czechosłowackie w okresie międzywojennym ponoszą głównie piłsudczycy – według prof. Kisielewskiego jest to mit funkcjonujący w obu krajach.
Czeskie władze wprowadziły silną antypolską politykę państwową. W 1930 roku, liczba uczniów w szkołach polskich spadła o połowę, a także zmniejszył się odsetek Polaków w poszczególnych powiatach.

Zdążyć przed Niemcami

U progu II wojny światowej Polska wykorzystała sytuację międzynarodową i wkroczyła do Zaolzia. Jako że Zachód wcześniej nie zareagował na zakusy terytorialne nazistowskich Niemiec, dla Polski wydawał się to dogodny moment do odebranie terenów, na których mieszkali Polacy. 21 września 1938 rząd RP wystosował wobec Czechosłowacji ultimatum zawierające żądanie oddania części Zaolzia, a 2 października 1938 wojska polskie wkroczyły do Czechosłowacji.

– Rząd polski postąpił bardzo niezręcznie – w złym towarzystwie i w złym momencie – zaznaczał historyk Józef Krzyk w audycji Artura Wolskiego "Naukowy zawrót głowy". – Czesi, nie mając już pewności czy ich państwo w ogóle przetrwa, przyjęli polskie ultimatum i zgodzili się na oddanie Zaolzia.

Po wybuchu II wojny światowej Czesi dążyli do tego, aby układy zarówno z Polską, jak i Niemcami unieważnić. Jak potoczyły się dalsze losy polsko-czeskiego terytorium?



Posłuchaj audycji    
O konflikcie o Zaolzie mówi historyk i dziennikarz Józef Krzyk, aud. Artura Wolskiego z cyklu "Naukowy zawrót głowy" (30.07.2014)


Źródło








®

Zaolzie, październik 1938 r., wkraczanie polskich wojskFoto: PAP/CAF-ARCHIWUM

84 lat temu, 2 października 1938 roku Wojska Samodzielnej Grupy Operacyjnej "Śląsk" pod dowództwem gen. Władysława Bortnowskiego wkroczyły na Zaolzie.

Posłuchaj audycji

O stosunkach polsko-czechosłowackich w dwudziestoleciu międzywojennym mówi historyk prof. Tadeusz Kisielewski, aud. Agnieszki Steckiej "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej – Czechosłowacja". (PR, 16.11.1998)

Spór z Polską o Śląsk Cieszyński, Spisz i Orawę – tłumaczy prof. Tadeusz Kisielewski, aud. Andrzeja Sowy z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej – Czechosłowacja" (09.11.1998)